Kayıp Dünyalar

İşte, sezyumlu ve rubidyumla bir magnetometre yardımıyle araştırmanın şahane bir uygulaması: Calabria'nın güneyinde, Tarento körfezinin kıyısında Crati ırmağının ağzında kurulmuş olan eski Yunan şehri Sybaris'in yerinin belirlenmesi. Şehir, M.Ö. 510'da Krotonlular tarafından zaptedilerek yıkıldı. Kroton askerleri, işi, Crati'nin yatağını değiştirip harabeleri su altında bırakmaya ve bir bataklık haline getirmeye dek vardırdılar. Başka Yunanlılar ve sonra Romalılar, bu civarda, yeni bir şehir kurdular. Ama, ilk Sybaris'in yerini bulmak, uzun süre mümkün olmadı! Nihayet 1960'la 1965 arasında, Lerici Vakfı ile Philadelphia Üniversite Müzesi, şehrin bulunması gereken 125 km3'lik bir alanı sınırladılar ve magnetometreler yardımıyle titiz bir araştırmaya giriştiler. Bu geniş arama kampanyası, başarıyla sonuçlandı: Crati ırmağının bugünkü yatağından biraz ötede, harabelerin yeri belirlenebilmişti. Sondalar, keşfin doğruluğunu saptamak olanağını verdi. Ama, ne yazık ki, yeraltı su tabakalarının yükselmesi, şimdilik her bakımdan mükemmel kazılar yapmayı engelliyor.

Bu Pompei fırınında, hayalı bir hayat canlanıyor: İşte, değirmende insanlar; buğday tanelerini boğuk bir iniltiyle öğüten değirmen taşlarım döndürüyorlar. Bir başka köle, bir un çuvalını ambara çıkarıyor. Fırıncının pişmeye hazır ekmekleri saldığı fırının altında, büyük bir odun ateşi yanıyor.