Kayıp Dünyalar

Rene Joffroy, kazıya girişir. Büyük bir dikkatle ve çok çetin koşullar içinde çalışmak gerekmektedir; zira yağmurlar, araziyi bir çamur deryası haline getirmiştir. Burada stratigrafi yöntemini uygulamak yani toprağı ince tabakalar halinde çıkarıp her tabakayı ayrı ayrı, dikkatle incelemek lâzımdır. Ama, balçık toprağı o kadar çok su emmiştir ki, bir tulumba kullanmak zorunluğu doğar. Yağmura ve bu bölgede görülen acı soğuğa rağmen, arkeologlar işe dört elle sarılırlar. Ve nihayet, bronzdan nesne yavaş yavaş belirir. Bu, sıradan bir eşya değildir. Önce, kocaman bir kıvrımlı kulp ve ardından, olağanüstü büyüklükte bir vazonun tümü ortaya çıkar. Kazıcılar için ne büyük bir şevk kaynağı!.. Böyle bir keşif, daha başka hazinelerin de bulunabileceği umudunu verir. Nitekim, yüz yetmiş saatlik yorucu bir çalışmadan sonra, mezarın -evet, gerçekten de bu bir mezardır- toprağı ve içindekiler boşaltılır. Oradan leğenler, bir bronz testi, bir gümüş kupa, altın mücevherler, bir arabanın bronz parçaları ve güzel bir Yunan kupası çıkarılır. Mezarlık damının çökmesiyle kırılmış olan vazonun da, onarıldıktan sonra, yine Yunan yapısı, çok büyük boyda -yüksekliği 1,64 m, kulpu hizasında çapı 1,27 m ve sığası 1100 litre- bir krater (şarapla suyun karıştırıldığı büyük kap) olduğu görülür. Bu türden bronz vazolar gerçi pek nadirdir, ama, bu büyüklükte ve güzellikte bir kabın dünyada bir eşi daha yoktur. Gerek bu vazo, gerek diğer eşyalar, arkeologlara, mezarın tarihini belirlemek olanağını sağladı. Bazı parçaların kökenine gelince, insanı uzun uzun düşündürüyor: güzel bir altın kolye, hiç kuşkusuz, Karadeniz kıyılarındaki bir Yunan kolonisinden, o tarihte göçebe bir kavmin, İskitlerin yerleştiği şimdiki Rusya sahillerinde kurulmuş sitelerin birinden geliyordu; vazo ise, bir zamanlar Etrüsk uygarlığının parladığı kuzey İtalya'da yapılmıştı. Vix hazinesinin parçaları, bugün, Chatillon müzesinin salonlarında görülebilir. Böyle bir buluntunun ortaya koyduğu problemleri çözmek, çok ilginç olsa gerek. Peki, ya ölünün vücudu ? Mezardan kemikler ve üstüne bir taç oturtulmuş bir kafatası çıkarıldı (tümü, tekerlekleri sökülüp mezarın duvarına dayanmış bir arabanın kasasına yerleştirilmişti). Bu kemikler, otuz yaşlarında bir kadına aitti. Başka yerlerde bulunan on beş kadar "arabalı mezar"dan çoğu, asker ve hiç kuşkusuz, komutan kabirleriydi; ama, bir kadın mezarı da biliniyor. O halde, Vix Kadını kimdi? VI. yüzyıldan kalma bu oppidumda hangi kavim oturuyordu? Yunan ve Latin tarihçilerinin belgelerine başvuralım. Marsilya, yirmi beş yüzyıl önce, şimdiki Türkiye'den gelen Yunanlılar tarafından Rhöne nehrinin ağzına yakın bir yerde kurulmuştu; bu zengin koloni, yüzyıllardan beri Provence'ta oturmakta olan Ligürlerin işgal ettiği toprakların yakınına yerleşmişti. Galyalıların en yakın ataları olan Keltlerle komşuydular.